Windykator

Pytanie: Otóż chciałabym się dowiedzieć, czy jest możliwe potrącenie wierzytelności z różnych umów. Ja jestem winna dostawcy za towar. Na giełdzie wierzytelności znalazłam na sprzedaż jego dług z tytułu pożyczki prywatnie mu udzielonej, przez osobę prywatną. Jeżeli kupię ten jego dług, to czy będę mogła dokonać potrącenia naszych wzajemnych zobowiązań? Mam wątpliwości ponieważ stosownie do art. 203¹ § 1 kpc odstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda.

Odpowiedź: “… chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego.” – tak brzmi pominięta przez Panią końcówka art. 203¹ § 1 kpc. Do rzeczy jednak. Przywołany przez Panią przepis dotyczy jedynie zarzutu potrącenia sformułowanego w postępowaniu sądowym o zapłatę, a nie pozasądowego potrącenia – kompensaty wzajemnych zobowiązań. Może Pani dokonać potrącenia Pani długu z tytułu sprzedaży towaru z nabytą przez Panią wierzytelnością z tytułu prywatnej pożyczki.

Potrącenie (kompensata) to instytucja prawa cywilnego która umożliwia wzajemne umorzenie dwóch wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej, jeśli dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Zgodnie z art. 498 Kodeksu cywilnego, potrącenie jest możliwe, gdy spełnione są następujące warunki:

– obie strony są względem siebie wzajemnie dłużnikami i wierzycielami (wzajemność wierzytelności),
– przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku (jednorodzajowość świadczeń),
– wierzytelności są wymagalne (można już żądać ich spełnienia),
– wierzytelność osoby dokonującej potrącenia jest zaskarżalna (może być dochodzona przed sądem).

Potrącenie może dotyczyć wierzytelności powstałych z różnych umów. Nie jest wymagane, aby wierzytelności pochodziły z tej samej umowy – wystarczy, że są wzajemne, jednorodzajowe (np. obie pieniężne), wymagalne i zaskarżalne. Przykładowo, możliwe jest potrącenie wierzytelności z tytułu pożyczki z wierzytelnością z tytułu najmu albo – jak w Pani przypadku – z tytułu sprzedaży towaru z nabytą przez Panią wierzytelnością z tytułu prywatnej pożyczki, jeśli spełnione są powyższe warunki.

Potrącenie ustawowe (wynikające wprost z Kodeksu cywilnego) wymaga spełnienia ściśle określonych przesłanek, w tym wzajemności, jednorodzajowości świadczeń i wymagalności wierzytelności.

Potrącenie umowne daje stronom większą swobodę – mogą one w umowie ustalić inne zasady potrącenia, np. dopuścić potrącenie wierzytelności niewymagalnych, różnych rodzajów świadczeń lub nawet wyłączyć niektóre ograniczenia ustawowe. Do skuteczności potrącenia umownego potrzebna jest zgoda obu stron.

Nie każda wierzytelność może być potrącona. Przepisy wyłączają potrącenie m.in. w przypadku:

– wierzytelności niepodlegających zajęciu,
– wierzytelności alimentacyjnych,
– wierzytelności z czynów niedozwolonych,
– innych przypadków wskazanych w przepisach szczególnych (np. Kodeks pracy).